Thursday, July 3, 2014

Και εγένετο Τέχνη...



Αφροδίτη του Hohle Fels
[ Ύστερη Παλαιολιθική, 35-45.000 έτη ]

Και ξαφνικά, τα πρώτα αδιαμφισβήτητα - από όλους - δείγματα τέχνης, είναι ήδη τόσο σχηματικά και σημειολογικά ώριμα, που δε μπορεί παρά να απορεί κανείς. Πώς, δηλαδή, από την υποψία και την επιφύλαξη, βρεθήκαμε με άλμα τεράστιο στην τελειωμένη Τέχνη. Ο χρόνος και η φθορά έχουν, πιθανότατα κι αυτά, το δικό τους τρόπο να ειρωνεύονται την ανθρώπινη δίψα για κατανόηση, τεμαχίζοντας τις αλυσίδες αιτιών κι αιτιατών. Κι ωστόσο, το παράδοξο έγκειται στην ποσότητα κι όχι στην ποιότητα: αντί για μικρές ασυνέχειες διάσπαρτες, εδώ κι εκεί, τεράστια χάσματα κι άβυσσοι. Ίσως κάποιο καλά κρυμμένο Φαγιούμ της Παλαιολιθικής, περιμένει ακόμα υπομονετικά τ' ανθρώπινο χέρι, να το φέρει και πάλι στο φως. Ν' αποκαλύψει εκείνο το ενδιάμεσο στάδιο, όπου η ματιά ξεκίνησε να δίνει τη σκυτάλη στο χέρι κι ο μαγεμένος γινόταν, δειλά-δειλά, ο μάγος.

Θα μπορούσε, όμως, αυτό το ενδιάμεσο στάδιο να μην υπάρχει καθόλου; Σκεφτόμαστε με αλυσίδες και κλίμακες κι ίσως ξεχνάμε πόσο σημαντικά είναι στην ιστορία μας τα άλματα. Άλματα, που βασίστηκαν στην τυχαιότητα ή την αποτυχία, παρά στο θρίαμβο της συλλογιστικής και της στρατηγικής. Θ' αρκούσαν ίσως, σ' εκείνο το "πρώτο χέρι", άτσαλο και αμάθητο, επιφυλακτικό καθώς ήταν στην αρχή, μερικές άστοχες κινήσεις, μερικά λοξοδρομήματα απειρίας, για να προσλάβει η μορφή μια τελειότητα απρόσμενη. Μπορώ ακόμη και να φανταστώ την έκπληξη και το δέος, εκείνου του πρώτου "καλλι-τεχνίτη", μπροστά στην αναπάντεχη και μαγική ομοιότητα του άψυχου με το έμψυχο. Το άλμα συντελέστηκε, λοιπόν. Το μόνο, που χρειάστηκε για τη συνέχεια, ήταν η απλή μίμηση. Αλλά μ' αυτήν την τελευταία μας είχε προικήσει η φύση πολύ νωρίτερα και γι' άλλους λόγους. Το υπόλοιπο της διήγησης κυλάει τόσο αυθόρμητα, ώστε καμιά φορά γυρίζοντας πίσω, δε θα μπορούσαμε να φανταστούμε τίποτε φυσικότερο από το αναπάντεχο άλμα και την έκπληξη.

Μήπως, πάλι θα μπορούσε να είναι μια έμφυτη απεικονιστική δύναμη, ένα παράπλευρο εξελικτικό κέρδος; Μήπως, το άλμα δεν είναι τυχαίο, αλλά απλά αναπόφευκτο; Και τη στιγμή, που ο εγκέφαλος έδωσε την πρώτη απεικονιστική εντολή, ήταν ήδη αρκετά ώριμος ώστε να ξεκινήσει όχι απ' το πρώτο, μα διαμιάς από το δεύτερο ή το τρίτο σκαλοπάτι; Μπορεί όλα ετούτα να έχουν ήδη απαντηθεί ή σχολιαστεί εκτενώς από την επιστημοσύνη της Τέχνης. Κι ωστόσο είναι τόσο όμορφο ν' ανακαλύπτεις ξανά τον κόσμο από μόνος σου...


Άνθρωπος-Λιοντάρι του Hohlenstein Stadel
[ Ύστερη Παλαιολιθική, 40.000 έτη ]

No comments:

Post a Comment